KIDEM TAZMİNATI
İşçinin çeşitli nedenlerle işten ayrılması durumunda iş yasalarının işverene koymuş olduğu yükümlülük sebebiyle işveren tarafından işçiye ödemiş olduğu bir tutardır.
Kıdem tazminatı, iş yasalarının işçiye tanımış olduğu bir haktır aynı zamanda kıdem tazminatı işçinin yıpranma payının karşılığıdır. Kıdem tazminatını alabilmek için işçinin çalıştığı yerin 4857 sayılı yasaya tabi olması gerekir.
Her çalışılan iş yeri 4857 sayılı yasaya tabi değildir. Örneğin; sporcular kıdem tazminatı alamaz ve ev hizmetlerinde çalışan temizlik işçileri de süreklilik arz etmemesi kaydıyla 4857’ye tabi değillerdir. Ayrıca 50 kişiden daha az çalışılan tarım ve orman işçileri de kıdem tazminatı alamazlar.
Kıdem Tazminatı Alabilmenin Şartları Nelerdir?
-En az 1 yıl ve daha uzun süreli çalışma şartı ; daha kısa süreli çalışmalarda kıdem tazminatı alınmaz ya da aynı işverenin farklı iş yerlerinde çalışma durumu varsa bu süreler birlikte toplanıp kıdem tazminatı alıp almayacağı ona göre karar verilir. Süreler hesaplanırken çırak ve çalışma yaşının altındaki çalışan kişilerde kıdem tazminatını hesaplarken bu süreler dikkate alınmaz.
-İşçinin istediği dışında işten ayrılması gerekir; işten istifa etmiş işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. İşverenin haklı bir sebep olmadan işçiyi işten çıkarmış olması gerekir. Ya da işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini feshettiğinde de kıdem tazminatı alabilir.
Örneğin; işverenin, işçinin kendisine veya yakınlarına hakaret etmesi durumunda işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedip, kıdem tazminatını alabilir.
İşverenin işçisinin ücretini ödememesi veya zamanında ödememesi de işçi için haklı bir nedendir. İşçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedip, kıdem tazminatını alabilir. İşçinin askere gitmesi nedeniyle zorunlu nedenden dolayı iş sözleşmesi feshedilir ve işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçinin SGK’dan emekliliği söz konusu ise işçi emekli olduğunu beyan ederek kıdem tazminatı alarak iş yerinden ayrılabilir. Evlenme halinde kadın işçi evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde işten ayrıldığı zaman kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
İşçinin ölümü durumunda hak sahipleri, ölen işçinin kıdem tazminatını miras payı oranında alma imkanına sahip olacaklardır. İşçinin ölümünün şekli önemli değildir, iş kazası, meslek hastalığı veya normal bir ölüm olsa da kıdem tazminatı ödenmek zorundadır.
Kıdem tazminatı bu durumlarda hak kazanılır.
-1 yıldan daha az süreli bir çalışma söz konusu ise kıdem tazminatı alınamaz.
-İşçi istifa etmişse de kıdem tazminatı alamaz.
-İşçi ile işveren hizmet akdini karşılıklı olarak sonlandırması durumunda kıdem tazminatı doğmamaktadır.
Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin işe başladığı tarihten yıllar dikkate alınır. Kıdem tazminatı hesaplanırken dikkat etmemiz gereken süre bir yıl 365 gündür ve bir yılın hesabında aynı işyerinde, aynı işverenin değişik iş yerlerinde çalışmayla toplanacaktır. Her yıl için 30 günlük ücret ödenmek zorundadır. Yıldan arta kalan aylar ve günler varsa bunların bedelleri de eklenecektir. Ayrıca ücret dışında süreklilik arz eden sosyal haklar da varsa bunların da eklenmesi gerekir. Kıdem tazminatı nakit olarak bir kere de ödenir; ancak işçi ile işverenin uzlaşması durumunda tazminatın taksitler halinde ödenmesine de karar verilebilir.
Kıdem tazminatı ödenmemesi söz konusu olursa iş mahkemesindeki yargılamada mevduata uygulanan en yüksek faiz dikkate alınır. Ücretin sabit olmaması halinde parça başı iş söz konusu olabilir. Bu durumda çalışılan süreleri toplayıp gün sayısına bölerek hesaplama yapılır. Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilir.
Kıdem tazminatı hesaplanırken tazminata dahil edecek unsurlar nelerdir?
-Para ile ölçülebilir olması
-Menfaatin arızi nitelikte değil süreklilik arz etmesi
-Kanundan veya sözleşmeden doğması gerekir.
Bu üç unsur bir arada taşınması durumunda bu brüt ücrete sosyal hakların eklenmesi gerekir. Örneğin; düğün yardımı, evlilik yardımı, bayram harçlığı, askerlik harçlığı bu yardımlar arızi yani bir kere mahsus olduklarından kıdem tazminatını belirlerken bunların dikkate alınmaması gerekir. Ancak; yılda bir kez ayakkabı verilmesi iş sözleşmesine yazılmışsa kıdem tazminatı hesaplamasında dikkate alınır.
İş yerinin devri durumunda işçinin kıdem tazminatı ödemesi sorumluluğu devreden ile devralan birlikte sorumludurlar. Yalnız iş yerini devrenden kişi iki yıl süreyle ve daha önce devir sırasındaki ücret tutarı ile sorumlu olacaktır.
Kıdem tazminatı ödenmemesi durumunda işçi, Çalışma bakanlığına, bulunduğu ildeki teftiş kurulu bölge müdürlüğüne işvereni şikayet edebilir veya iş mahkemesinde dava açabilir.
Daha detaylı bilgi için lütfen bizimle iletişime geçiniz.