UZAKTAN ÇALIŞAN İŞÇİNİN HAKLARI:
Corona Virüs (Covid-19) olarak bilinen solunum yolu bulaşıcı hastalığı, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 9 Mart 2020 tarihli raporuna göre 100’den fazla ülkede 109 bin teyit edilmiş küresel vakayla kayıtlara geçmiştir. DSÖ tarafından, Corona Virüs için 2 Mart 2020 tarihinde küresel risk seviyesini “yüksekten”, “çok yüksek” seviyesine çıkarılmış, ayrıca “Uluslararası Kamu Sağlığı Acil Durumu” ilan edilmiştir. Türkiye’de Covid-19 sebebiyle olağanüstü dönem 13.03.2020 tarihinde başlamıştır. Ülkemizin de içinde bulunduğu durum nedeniyle yetkililer ”EVDE KALIN” çağrısı yapmıştır.
COVID – 19 evleri ofise çevirdi. Pandemi nedeniyle Türkiye genelinde binlerce şirket, çalışanları için “Uzaktan Çalışma”yı kalıcı hale getirdi.
İş hukukumuzda uzaktan çalışma ile ilgili mevzuat ilk defa 2016 yılında İş Kanunumuzla girmiştir. Uzaktan Çalışma 14. Maddenin 4. Fıkrasında “Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” Şeklinde tanımlanmıştır.
‘‘Evden çalışma” uygulaması ile çalışanların ciddi hak kayıplarını önlemek için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından uzaktan çalışmanın esas ve usullerini belirleyen “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” yayımlanmıştır.
Yönetmelik ile getirilen düzenlemeler:
UZAKTAN ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ
Yönetmeliğe göre uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmelerinin yazılı yapılacağı hususu ve iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler sözleşmede yer alır, düzenlemesi getirilmiştir.
UZAKTAN ÇALIŞMA MEKANIN DÜZENLENMESİ
İşçi için gerekli olması halinde uzaktan çalışmanın yapılacağı mekan ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenmesi hususu getirilmiştir.
UZAKTAN ÇALIŞMA MALZEMESİNİN TEMİNİ
Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esastır. Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilir. Düzenlemesi ile uzaktan çalışma için gerekli olan malzemelerin işveren tarafından sağlanacağı hususu yönetmelikle güvence altına alınmıştır.
İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilir. İşçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanır.
İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmaz. İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilir. Görüleceği üzere aksi sözleşmede kararlaştırılmamışsa uzaktan çalışma için gerekli olan malzemeleri esas olarak işveren sağlayacaktır.
UZAKTAN ÇALIŞMANIN ESASLARI
Yönetmelikte bir diğer önemli madde ise uzaktan çalışmanın süresinin mutlaka sözleşmeyle belirlenmesi gerektiği hususudur. Yönetmeliğe göre ; uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir.
Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılır. Haftalık 45 saati aşan durumlarda uzaktan çalışan işçinin fazla çalışma ücreti talep etme hakkı vardır. İşçi fazla çalışma bedelini işverenden isteyecektir.
ÇAĞRI USULÜ MODEL
Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenecektir.
İŞVERENİN VERİ KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Yönetmelikte işverenin verilerinin korunması hususu da düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre işveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır. İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler. Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ
Yönetmelik uzaktan çalışan işçinin, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınması için işverene yükümlülükler yüklemiştir. Buna göre ; İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
Bu tedbirler; Bilgilendirme yükümlülüğü, Eğitim yükümlülüğü, Sağlık gözetimi yükümlülüğü, İş donanımlarıyla ilgili ISG tedbirlerini alma yükümlülüğüdür. Bu yükümlülüklere uygun olarak işverenin ev ortamında çalışan işçiye, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin eğitim vermesi gerekecektir. Aksi halde evde bir kaza meydana geldiğinde bu iş kazası kabul edilecektir. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin hususlar fesih yasağı kapsamında değildir. İşçi, evde iş nedeniyle iş kazasına uğradıysa iş sözleşmesini her zaman feshedebilir, iş kazasına ilişkin davalar fesih yasağı kapsamında değildir.
UZAKTAN ÇALIŞMA YAPILAMAYACAK İŞLER
Yönetmeliği göre her iş uzaktan çalışmaya uygun değildir. Bazı iş kollarında uzaktan çalışmanın mümkün olmayacağı düzenlenmiştir. Uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler; Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz.
Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenir.
UZAKTAN ÇALIŞMAYA GEÇİŞ
Yönetmeliğin düzenlediği bir başka husus ise uzaktan çalışmaya nasıl geçileceğidir. Uzaktan çalışmaya geçiş için yeni bir iş sözleşmesi yapılabileceği gibi eski sözleşmeler de uzaktan çalışmaya uygun hale getirilebilecektir.
Buna göre; İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilir veya hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir. Bunun yanında işçi uzaktan çalışmaya geçmeyi de isteyebilir. İşçinin uzaktan çalışmayı isteyebilmesi için: Talebin yazılı olması ve bu talep işverene karşı yapılmalıdır. Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır. Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye talebin yapıldığı usulle bildirilmesi esastır. Talebin kabul edilmesi halinde uzaktan çalışma usul ve esaslarına uygun şekilde sözleşme yapılır.
Uzaktan çalışmaya geçiş ile işveren eşit davranma yükümlülüğü altındadır. İşverenin eşit davranma yükümlülüğü gereği, çalışanlar objektif bir neden olmadıkça farklı bir işleme tabi tutulamaz. Uzaktan çalışmaya geçen işçinin, iş sözleşmesindeki ücret, sigorta, prim, ikramiye, izin durumu aynen korunur, işveren eşit davranma yükümlülüğüne uygun davranması gerekir. Uzaktan çalışmaya geçiş, işveren için işçinin ücretinden indirim hakkı vermez. Aksi durumda eşit davranma yükümlülüğüne ihlal eden işveren aleyhine tazminat ve fesih gündeme gelecektir.
Uzaktan çalışmaya geçen işçi, daha sonradan şartlar değiştiğinde eski çalışma usulüne dönme talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir. Ancak olağanüstü nedenler varsa uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.
Pandemi zorlayıcı neden olarak kabul edilir. Artık bu durumda işçinin uzaktan çalışmaya geçişi için rızası aranmaz, işçi bu nedenle iş sözleşmesini feshedemez. Aksi takdirde bu durum işveren için haklı bir fesih nedeni oluşturur.
Daha detaylı bilgi için lütfen bizimle iletişime geçiniz.