Unutulma Hakkı

Kişisel verilerimize zaman ve mekan sınırı olmaksızın erişilmekte internet ortamından silinmesi olanaksız hale gelmektedir. İnternetin sağladığı ulaşılabilirlik verilerin depolanmasındaki kolaylık unutulma hakkı kavramının tartışılmasına yol açmıştır.

İnternetin sosyal hayatımıza girmesi ile beraber çoğu zaman özel bir çaba sarfederek ulaşabilen kişisel veriler dahi kolayca erişebilir hale gelmiştir. İnternetin yola açtığı bu durum insanların sürekli geçmişiyle yüzleşmek zorunda kalmasına neden olmaktadır.

Geçmişte yaşanılan olayların sürekli önüne çıkarılması kişilerin öz değerini ve saygısını kaybetmesine yol açmaktadır. Unutulma hakkı işte bu tehditlere karşı öngörülmüş olan onurlu bir yaşam için gerekli olan haktır. Herkes önceden ne yaşamış olursa olsun yeniden sayfa açma hakkına sahiptir. Unutulma hakkı, bireylere hayatlarına yeniden devam edebilme şansı tanımaktadır.

Kişinin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış kişisel verilerini zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını talep etme hakkıdır. Unutulma hakkı, kişisel verilere yer veren içerik sağlayıcılarının bu verileri geri dönüşümü olmayan bir şekilde yayından kaldırılması ya da en azından arama motorunda gerçekleştirilen arama sonucundan verilere ulaşımın engellenmesini sağlar.

Unutulma hakkı Avrupa’ da GDPR ile güvence altına alınmıştır. GDPR’a göre unutulma hakkı; ilgili kişinin kendisi ile ilgili kişisel verilerini herhangi bir gecikmeye mahal vermeksizin silinmesini veri sorumlusundan talep etme hakkı tanır.

Ayrıca veri sorumlusu, kişisel verileri kamuya açıklamış olduğu hallerde, ilgili kişinin silme talebi üzerine veri sorumlusu, söz konusu kişisel verileri işleyen diğer veri sorumlularını, bu verilere yönelik her türlü bağlantı veya nüshanın da silinmesi hususunda bilgilendirmek üzere makul adım atmaktadır.

Türk hukukunda unutulma hakkı açıkça düzenlenmemiş olmasına rağmen birçok yargı kararına konu olmuştur.

Yargıtay’ın Unutulma Hakkına bakış açısı:

Yargıtay bir kararında; cinsel taciz mağduru kişinin isminin bir yazılı eserde açıkça zikrediliyor oluşu, kişisel veri ihlali olduğu için Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bu durumu ifade özgürlüğünden ziyade unutulma hakkı kapsamında değerlendirmiştir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E:2016/56)

Anayasa Mahkemesi’nin Unutulma Hakkına bakış açısı:

Başvurucu zamanında uyuşturucu kullandığından dolayı ceza almış ve hakkında çeşitli haberler yapılmıştır. Başvurucu bu haberlerin silinmesi istemiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmuştur.

Anayasa Mahkemesi, haberlerin başvurucunun şerefli yaşam sürmesinin önünde engel olduğundan dolayı internet ortamından haberlerin silinmesi gerektiği yönünde karar vermiştir. (Anayasa Mahkemesi 3 Mart 2016 tarihli Bireysel Başvuru kararı)

Türk Hukukunda Unutulma Hakkı:

Türk hukukunda unutulma hakkı düzenlenmesi ilk defa 29 Temmuz 2020 tarihinde internet ortamında işlenen suçlarla mücadeleyi ilgilendiren 5651 sayılı yasada yapılan değişikle gündeme gelmiştir. Bu yasanın 9. Maddesine göre internet ortamında paylaşılan içeriğin yayından çıkarılması yolu açılmıştır.

İçerik nedeniyle hakları ihlâl edildiğini iddia eden kişi, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak kendisine ilişkin içeriğin yayından çıkarılmasını ve yayındaki kapsamından fazla olmamak üzere hazırladığı cevabı bir hafta süreyle internet ortamında yayımlanmasını isteyebilir. İçerik veya yer sağlayıcı kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki gün içinde, talebi yerine getirir. Bu süre zarfında talep yerine getirilmediği takdirde reddedilmiş sayılır.

Talebin reddedilmiş sayılması halinde, kişi on beş gün içinde yerleşim yeri sulh ceza mahkemesine başvurarak, içeriğin yayından çıkarılmasına ve yayındaki kapsamından fazla olmamak üzere hazırladığı cevabın bir hafta süreyle internet ortamında yayımlanmasına karar verilmesini isteyebilir. Sulh ceza hâkimi bu talebi üç gün içinde duruşma yapmaksızın karara bağlar. Sulh ceza hâkiminin kararına karşı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir.

Sulh ceza hâkiminin kesinleşen kararının, birinci fıkraya göre yapılan başvuruyu yerine getirmeyen içerik veya yer sağlayıcısına tebliğinden itibaren iki gün içinde içerik yayından çıkarılarak hazırlanan cevabın yayımlanmasına başlanır. Sulh ceza hâkiminin kararını bu maddede belirtilen şartlara uygun olarak ve süresinde yerine getirmeyen sorumlu kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İçerik veya yer sağlayıcının tüzel kişi olması halinde, bu fıkra hükmü yayın sorumlusu hakkında uygulanır.

5651 sayılı yasanın 9. Maddesi gereğince internet ortamında yayının içeriği nedeniyle kişilik hakkı ihlal edilenlerin talep etmesi durumunda Sulh Ceza Hakimi tarafından başvuranın adının ve bu habere konu olan internet adresinin ilişkilendirilmemesine karar verilmektedir. 6698 sayılı Kişisel Veri Koruma Kanunumuzda unutulma hakkı kavramı yoktur ancak KVKK’nın 7. Maddesi veri sorumluları açısından silme yükümlülüğünden bahsetmektedir.

İşlenme amacı ortadan kalkan kişisel verilerin silinmesi yönünde resen veya ilgili kişinin talebi üzerine veri sorumlusuna silinme yönünde bir yükümlülük yüklemektedir. Bu yükümlülüğe parelel olarak da KVKK’nın 11. maddesinde işlenme amacı ortadan kalkan kişisel verilerin veri sorumlusuna bir başvuruda bulunma hakkı verilmiştir.

Kişiler, kişisel verilerin silinmesini talep ettiğinde veri sorumlusunun 3 tane seçimlik hakkı vardır.

• Silme

• Yok etme

• Anonim hale getirme olmak üzere silme işleminin üç tane yöntemi vardır.

Ancak; Kişisel Veri Koruma Kurumu’na göre; silme, yok etme, anonim haline getirme ve indeksten çıkarma faaliyetlerinin tümü unutulma hakkı kapsamı içerisindedir.

Kişisel Veri Koruma Kurumu,  kişisel verileri silme işleminin arama motorundan yani indexten çıkarma taleplerinin de bir nevi silme işlemi olduğunu kabul etmekte ve indexten çıkarma talepleri için veri sorumlusuna karşı ileri sürülebileceğini kabul etmiştir.

Günümüzde internet üzerinden yapılan aramalarda index işlemi kullanılmaktadır. İndex; Arama motorlarının siteleri tarayarak veri tabanında saklaması ve arama sonuçlarında listenmesi işlemidir.

İndex işlemi sayesinde kişisel veriler geniş kitlelere ulaşmakta ve veri sahipleri daha fazla mağdur edilmektedir. Unutulma hakkı sayesinde haberin URL bağlantısı veya arama motoru (indexten) kaldırılmasını talep etmek mümkündür.

Kişisel veri akışını durdurmak için veri sahipleri ne yapmalıdır?

Arama motorlarının yaptığı faaliyet kişisel veri işlemi faaliyeti olduğundan indexten çıkarma talepleri de veri sorumlusu yani arama motorlarına yapılacaktır. İlgili kişinin arama motoruna başvuru öncesi kaynak internet sitesi ile iletişime geçme zorunluluğu yoktur.

Kişisel verisi işlenen veri sahipleri öncelikle 30 gün içinde arama motoruna kişisel verisinin silinmesi talebinde bulunacaklar. Başvurudan olumsuz veya bir cevap alınmazsa eğer o zaman KVKK kurumuna müracaat edilecektir. Arama motoruna talepte bulunmadan KVKK kurumuna müracaat edilmesi durumu başvurunun usulden reddi sebebidir.

İndexten çıkarma sadece ad, soyad kombinasyonu ile yapılan aramalarda mümkündür. İlgili bağlantılar başka anahtar kelimeler kullanıldığı takdirde erişilmeye devam eder.

Unutulma hakkı mutlak bir hak değildir. Unutulma hakkının kullanılması açısından iki tane menfaat karşılaştırılması gerekir. Bir tarafta kamuoyunun bilgiye erişim hakkı vardır. Diğer tarafta ise ilgili kişinin hak ve menfaatleri vardır. Yani farklı taraflara ait çatışan menfaatler söz konusudur.

Unutulma hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı olan bir haktır. Vefat eden kişinin mirasçıları tarafından unutulma hakkı istemi ileri sürülmez; ancak vefat eden kişinin haberi mirasçıları da dolaylı olarak etkiliyorsa bu takdirde unutulma hakkı talep edilir.

Aynı zamanda unutulma hakkı yalnızca gerçek kişileri ilgilendiren bir hak değildir. Unutulma hakkının öznesi hem gerçek kişiler hem de özel hukuk tüzel kişileri de olabilir. Ticari itibara yönelik saldırılar bakımından da unutulma hakkı gündeme gelebilmektedir.

Unutulma hakkının bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi hususunda Kişisel Veri Koruma Kurumunun belli başlı kriterleri vardır. Bu kriterlere göre karar verilmektedir.

KİŞİSEL VERİ KORUMA KURUMUNUN UNUTULMA HAKKI KRİTERLERİ:

(23.06.2020 tarih ve 2020/481 sayılı Kurul Kararı)

(Her somut olaya göre belirlenecek esas kriterler)

1.İlgili kişi kamusal alanda önemli rol oynuyor mu?

(Ünlü biri veya topluma mal olmuş, kanaat önderleri ile ilgili haberlerdeki toplumun haber alma hakkı yani kamu yararı alelade bir kişiye göre daha baskın olacağından unutulma hakkı kapsamında değerlendirilmemektedir.)

2.Arama motorunun öznesi bir çocuk mu?

(Çocuğun üstün menfaati gereğince çocuk söz konusu olduğunda kurum unutulma hakkı taleplerini kabul etmektedir. Anayasa mahkemesi de dijital ortamda silinmesini istenen veriler çocukla ilgili ise çocuğun üstün yararı ilkesince verilerin silinmesini öngörmektedir.)

3.Veri kişinin çalışma hayatı ile mi ilgili?

(Meslek erbaplarının kötü hizmet ifası ile ilgili haberlerin internet ortamında yayımlanması kamu menfaatine uygundur. Bu nedenle unutulma hakkı kapsamında değerlendirilmez.)

4.Bilgi özel nitelikli kişisel veri mi?

(Özel nitelikli kişisel veriler nitelikleri gereği hassas verilerdir. Geniş kitleler tarafından bilinmesi veri sahibinin mağdur olmasına ve ayrımcılıkla karşı karşıya kalmasına neden olduğu için unutulma hakkı kapsamında değerlendirilmelidir.)

5.Bilgi doğru veya güncel mi?

(Bilgi doğru ve güncel değilse unutulma hakkı kapsamında değerlendirilir.)

6.Gazetecilik faaliyetleri kapsamında işlenen veriler mi?

(Gazetecilik faaliyeti kapsamında işlenen veriler için kurum ihlal kararı vermemektedir.)

7.Bilginin hakaret/iftira niteliği var mı?

(Bilgi hakaret veya iftira unsurlarını taşıyorsa unutulma hakkı kapsamında indexten çıkarma kararı verilir.)

8.Bilgi önyargıya sebep oluyor mu? Risk doğuruyor mu?

(Kişisel verisi işlenen veri sahibi açısından bilginin önyargı oluşturma veya verisi işlenen açısından risk doğurması durumunda unutulma hakkı kapsamında değerlendirilir.)

9.Kişi kendisi mi bilgiyi yayınladı? Yayımlanması yasal zorunluluk mu?

(Kişi bilgiyi kendisi yayınladıysa unutulma hakkı istemi reddedilir. Ancak bu bilgi kişinin rızası alınmadan üçüncü bir kişi tarafından paylaşıldıysa talep kabul görmelidir. Bilginin yayımlanmasında yasal bir zorunluluk varsa unutulma hakkı istemi kabul edilmez.)

10.Bilgi bir suçla mı ilgili?

(Başvurucu hakkındaki bilgi suç konusu ise her suç için bilginin internet ortamında yer alması kamu yararı taşımaz. Suça göre değerlendirme yapılacaktır.)

İşte yukarıda ifade edilen kriterler ışığında her somut olaya göre unutulma hakkı kavramı değerlendirilmektedir. Unutulma hakkının mutlak olmadığı unutulmamalıdır.

Bu hakkın kullanılmasının sınırları vardır. Makul ve mantıklı gerekçelerle ve sadece ad, soyad kombinasyonu ile yapılan aramalarda, belli bir konuyu ihtiva eden internet sitesinin (URL) veya arama motorundan çıkarılmasını (İNDEX) yönünde talepler yönünde Kişisel Veri Koruma Kurumuna başvuruda bulunabilirsiniz.

Daha detaylı bilgi için lütfen bizimle iletişime geçiniz.