Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk, hukuk uyuşmazlıklarında kabul edilmiş, mahkeme dışı menfaat temelli bir çözüm yöntemidir. Mahkeme yargısına alternatif bir yöntem olan arabuluculuk müessesinin esas amaçlarından biri de uyuşmazlığı zamandan tasarruf ederek mahkemelerin iş yükünü azaltmasıdır. Taraflar arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak ve bu süreçten vazgeçmek konusunda tamamen serbest olup, arabuluculuğa başvurmakla mahkemeye gitme hakkınızı kaybetmezsiniz.
Arabuluculuk tamamen tarafların kontrolünde olan bir süreçtir. Arabuluculuk sonucundan yapılan anlaşma belgesi de tıpkı mahkeme kararı gibi bağlayıcıdır. Taraflar arabuluculuk sürecinin sonunda bir anlaşmaya varırlarsa bu anlaşma belgesi ilam niteliğinde belge sayılır, ilamlı icra hükümlerine tabi olacaktır.
Arabuluculuğa Elverişli Alanlar Nelerdir?
Her uyuşmazlık arabuluculuğa elverişli değildir. Arabuluculuk ancak tarafların serbest iradeleriyle karar verebilecekleri konularda mümkündür. Kamu düzenini ilgilendirmeyen ve cebri icraya elverişli özel hukuk uyuşmazlıklarında taraflar arabulucuya gidebilirler.
Hangi Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk Vardır?
Arabuluculuk, kanunumuzda ihtiyari ve zorunlu olarak düzenlenmiş olup, İş Hukuku, Ticaret Hukuku, Tüketici Hukukunda zorunlu arabuluculuk uygulaması vardır. Bu tür uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvurulması zorunlu olup, zorunlu arabuluculuğun uygulandığı hallerde, bu yol tüketilmeden dava açılması durumunda taraflara süre verilmeksizin dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddedilecektir.
İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk
Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmelerinde dayanan; işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. İş uyuşmazlıklarında arabuluculuk görüşmeleri üç haftadır. Zorunlu durumlarda arabulucu tarafından bu süre en fazla bir hafta daha uzatılır.
Örneğin; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat, iş kazası ve meslek hastalığı dahil maddi ve manevi tazminat, ücret, prim, ikramiye , fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti,ulusal bayram ve genel hafta tatili ücreti, cezai şart ve benzeri alacak taleplerine ilişkin uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişlidir.
Ancak iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan tazminat ile ilgili uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvuru dava şartı değildir. Bu uyuşmazlıklar için doğrudan mahkemede dava açılabilir ya da ihtiyari arabuluculuğa başvurulabilir.
Ticari Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk
TTK m. 5/A ‘da sayılan bazı ticari davalarda arabuluculuk zorunludur. Ticari davalarda; konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Ticari uyuşmazlıklarında arabuluculuk görüşmeleri altı haftadır. Zorunlu durumlarda arabulucu tarafından bu süre en fazla iki hafta daha uzatılır.
Hangi Davalar Ticaridir?
Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın; Bu Kanunda, Türk Medenî Kanununun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki 962 ilâ 969 uncu maddelerinde, 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203, rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447, yayın sözleşmesine dair 487 ilâ 501, kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ilâ 519, komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ilâ 545, ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan 547 ilâ 554, havale hakkındaki 555 ilâ 560, saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ilâ 580 inci maddelerinde,
* Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta,
* Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde,
* Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde, öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ticari dava ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır. Ancak, herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davalar bundan istisnadır.
Tüketici Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk
Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre; Tüketici mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Şu kadar ki, aşağıda belirtilen hususlarda dava şartı olarak arabuluculuğa ilişkin hükümler uygulanmaz:
* Tüketici hakem heyetinin görevi kapsamında olan uyuşmazlıklar
* Tüketici hakem heyeti kararlarına yapılan itirazlar
* Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun 73 üncü maddenin altıncı fıkrasında belirtilen davalar
* Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun 74 üncü maddede belirtilen davalar (tüketici örgütleri, ilgili kurum ve bakanlıkların açtığı davalar)
*Tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklar da zorunlu arabuluculuk uygulanmaz. Tüketici uyuşmazlıklarında arabuluculuk görüşmeleri üç haftadır. Zorunlu durumlarda arabulucu tarafından bu süre en fazla bir hafta daha uzatılır.
Daha detaylı bilgi için lütfen bizimle iletişime geçiniz.